In de ban van een nieuwe ideologie
Welkom bij de tweede aflevering van deze podcastserie jezuïeten en verzet: 75 jaar bevrijding, waarin we ons verdiepen in de inspirerende levens van Robert Regout en Rupert Mayer. Twee jezuïeten en verzetsstrijders die de Tweede Wereldoorlog in alle hevigheid ondervonden. In deze aflevering bekijken we met hen de vraag: hoe heeft het zover kunnen komen dat het nazisme vrije doorgang kreeg?
In het tweede kwart van de twintigste eeuw werd Europa overspoeld door het nazisme. En dat in een eeuw waarin de techniek en industrie een hoge vlucht namen en gewone mensen meer en meer konden delen in het politieke besluitvormingsproces. In een eeuw waarin de welvaart voor velen toenam. Hoe kon het gebeuren dat in tijden van grote vooruitgang mensen massaal kozen voor de ideologie van de nazi’s?
Rupert Mayer krijgt Adolf Hilter al snel in het oog. Hij woont immers in München, de stad waar de nazipartij haar wortels heeft. Mayer begint al snel nazibijeenkomsten te bezoeken en maakt aantekeningen van wat hij hoort. In een van zijn preken zegt hij: “Hitler is een uitstekend volksredenaar, maar hij stookt en neemt het met de waarheid niet zo nauw”. Dit zijn enkele dingen andere dingen die hij tijdens die partijbijeenkomsten hoort:
Dat alles wat goed is voor het vaderland, zonder meer goed is.
Dat de overheid met geweld haar visie mag en moet opleggen aan anderen.
Dat sommige rassen minder waard zijn dan anderen.
Dat alles wat joden hebben geschreven, waaronder de Bijbel, afgewezen moet worden.
Dat het christendom beter vervangen kan worden door een Germaans heidendom.
Mede hierom wijst Rupert Mayer de nazileer af.
In de samenleving bestaan verschillende soorten leiders. Sommigen overleggen graag, anderen niet of nauwelijks. Sommigen leiders krijgen mensen makkelijk enthousiast, anderen zijn afhankelijk van dwang. Er zijn leiders die hun besluiten uitleggen en er zijn er die dat niet doen. Wat spreekt mij nu vandaag aan in een leider? Welke eigenschappen moet hij of zij hebben?
En de woorden van een politicus, wanneer doen die iets met mij?
Robert Regout was een man met een andere achtergrond dan zijn Duitse medebroeder Rupert Mayer. Regouts vader is minister geweest in Nederland en zelf bewandelde hij het intellectuele pad. Hoe keek hij aan tegen het nazisme dat delen van Europa overspoelde en in zijn ban kreeg?
Dit zegt hij in zijn inaugurele rede, begin 1940 uitgesproken, toen hij buitengewoon hoogleraar internationaal recht werd:
“Het directe nationale belang bleek het leidende motief bij alle beslissingen, de ernstige wil ontbrak bij bijna alle mogendheden om offers van enige betekenis te brengen ten voordele van de volkerengemeenschap. […] Dit egoïsme en nationalisme is sindsdien eerder sterker dan zwakker geworden; het blijft een sombere dreiging vormen voor de toekomst.”
Samenwerken kan een hele uitdaging zijn. Verschillen in verwachtingen kunnen een rol spelen. Moeizame communicatie werkt verstorend. En soms is het moeilijk om de anderen te vertrouwen, vooral als de mensen met wie je samenwerkt onbekenden en concurrenten zijn.
Heb ik wel eens meegemaakt dat een samenwerking niet van de grond kwam? Hoe voelde dat?
Ben ik bereid om voor een vreedzame en rechtvaardige samenwerking in mijn gezin, op mijn werk, in de kerk, af te zien van mijn eigenbelang? Om op een of andere manier een offer te brengen? Een extra stapje te zetten? Of doe ik dat misschien al?
Hoe heeft het zover kunnen komen dat delen van Europa in de ban raakten van de nazileer? Rupert Mayer en Robert Regout legden de vinger op enkele zere plekken. De gevolgen ervan waren voor beide jezuïeten desastreus, zoals we zullen ontdekken in de volgende afleveringen van deze podcastserie jezuïeten en verzet: 75 jaar bevrijding.
In het tweede kwart van de twintigste eeuw werd Europa overspoeld door het nazisme. En dat in een eeuw waarin de techniek en industrie een hoge vlucht namen en gewone mensen meer en meer konden delen in het politieke besluitvormingsproces. In een eeuw waarin de welvaart voor velen toenam. Hoe kon het gebeuren dat in tijden van grote vooruitgang mensen massaal kozen voor de ideologie van de nazi’s?
Rupert Mayer krijgt Adolf Hilter al snel in het oog. Hij woont immers in München, de stad waar de nazipartij haar wortels heeft. Mayer begint al snel nazibijeenkomsten te bezoeken en maakt aantekeningen van wat hij hoort. In een van zijn preken zegt hij: “Hitler is een uitstekend volksredenaar, maar hij stookt en neemt het met de waarheid niet zo nauw”. Dit zijn enkele dingen andere dingen die hij tijdens die partijbijeenkomsten hoort:
Dat alles wat goed is voor het vaderland, zonder meer goed is.
Dat de overheid met geweld haar visie mag en moet opleggen aan anderen.
Dat sommige rassen minder waard zijn dan anderen.
Dat alles wat joden hebben geschreven, waaronder de Bijbel, afgewezen moet worden.
Dat het christendom beter vervangen kan worden door een Germaans heidendom.
Mede hierom wijst Rupert Mayer de nazileer af.
In de samenleving bestaan verschillende soorten leiders. Sommigen overleggen graag, anderen niet of nauwelijks. Sommigen leiders krijgen mensen makkelijk enthousiast, anderen zijn afhankelijk van dwang. Er zijn leiders die hun besluiten uitleggen en er zijn er die dat niet doen. Wat spreekt mij nu vandaag aan in een leider? Welke eigenschappen moet hij of zij hebben?
En de woorden van een politicus, wanneer doen die iets met mij?
Robert Regout was een man met een andere achtergrond dan zijn Duitse medebroeder Rupert Mayer. Regouts vader is minister geweest in Nederland en zelf bewandelde hij het intellectuele pad. Hoe keek hij aan tegen het nazisme dat delen van Europa overspoelde en in zijn ban kreeg?
Dit zegt hij in zijn inaugurele rede, begin 1940 uitgesproken, toen hij buitengewoon hoogleraar internationaal recht werd:
“Het directe nationale belang bleek het leidende motief bij alle beslissingen, de ernstige wil ontbrak bij bijna alle mogendheden om offers van enige betekenis te brengen ten voordele van de volkerengemeenschap. […] Dit egoïsme en nationalisme is sindsdien eerder sterker dan zwakker geworden; het blijft een sombere dreiging vormen voor de toekomst.”
Samenwerken kan een hele uitdaging zijn. Verschillen in verwachtingen kunnen een rol spelen. Moeizame communicatie werkt verstorend. En soms is het moeilijk om de anderen te vertrouwen, vooral als de mensen met wie je samenwerkt onbekenden en concurrenten zijn.
Heb ik wel eens meegemaakt dat een samenwerking niet van de grond kwam? Hoe voelde dat?
Ben ik bereid om voor een vreedzame en rechtvaardige samenwerking in mijn gezin, op mijn werk, in de kerk, af te zien van mijn eigenbelang? Om op een of andere manier een offer te brengen? Een extra stapje te zetten? Of doe ik dat misschien al?
Hoe heeft het zover kunnen komen dat delen van Europa in de ban raakten van de nazileer? Rupert Mayer en Robert Regout legden de vinger op enkele zere plekken. De gevolgen ervan waren voor beide jezuïeten desastreus, zoals we zullen ontdekken in de volgende afleveringen van deze podcastserie jezuïeten en verzet: 75 jaar bevrijding.